รอบรู้เรื่องขนส่ง

ท่าเรือสิงคโปร์

จัดทำข้อมูลโดย : สุมาลี สุขดานนท์
ปีที่จัดทำ : กุมภาพัธ์ 2554

อาจกล่าวได้ว่าท่าเรือสิงคโปร์มีภูมิหลังทางประวัติศาสตร์ที่ยาวนานกว่าประเทศสิงคโปร์ ในขณะที่สิงคโปร์เพิ่งเป็นประเทศเอกราชในปี ค.ศ.1965 ท่าเรือสิงคโปร์เป็นจุดผ่านของเส้นทางเดินเรือตั้งแต่โบราณกาล

ท่าเรือสิงคโปร์ ท่าเรือตู้สินค้าเปลี่ยนถ่ายเรือที่ใหญ่ที่สุดของโลก
ที่มา : สุมาลี สุขดานนท์ 27 มีนาคม 2538

กล่าวคือ ตั้งแต่ ค.ศ.750 ซึ่งอยู่ในช่วงราชวงศ์ถังของจีน ท่าเรือสิงคโปร์ได้ปรากฏอยู่ในเส้นทางสายไหมของโลก¹ ซึ่งหมายความว่า ท่าเรือแห่งนี้เป็นที่รู้จักของนักเดินเรือและเป็นเส้นทางการค้าที่สำคัญของโลกมาตั้งแต่โบราณ

ปัจจุบันท่าเรือสิงคโปร์เป็นท่าเรือตู้สินค้าที่ใหญ่ที่สุดแห่งหนึ่งของโลก โดย เฉพาะอย่างยิ่ง การเป็นท่าเรือที่ตู้สินค้าเปลี่ยนถ่ายเรือ (Transshipment Hub) ที่ใหญ่ที่สุดของโลก ท่าเรือสิงคโปร์มีสายเรือที่แวะจอดเพื่อขนส่งตู้สินค้าไปยังประเทศต่าง ๆ ทั่วโลกถึง 160 เที่ยวต่อวัน สามารถเชื่อมต่อกับท่าเรือต่าง ๆ ประมาณ 600 ท่า ใน 123 ประเทศทั่วโลก²

จุดเริ่มต้นของท่าเรือสิงคโปร์ยุคใหม่
ท่าเรือสิงคโปร์ในยุคใหม่เริ่มต้นเมื่อ เซอร์ โธมัส แสตมฟอร์ด แรฟเฟิลส์ (Sir Thomas Stamford Raffles) ผู้ว่าราชการอังกฤษและคณะมาถึงเกาะสิงคโปร์เมื่อวันที่ 28 มกราคม ค.ศ.1819 เพื่อก่อตั้งสถานีการค้าของบริษัท อินเดียตะวันออก ของอังกฤษ ณ เกาะสิงคโปร์

อนุสาวรีย์เซอร์ โธมัส แสตมฟอร์ด แรฟเฟิลส์ ณ ริมฝั่งแม่น้ำสิงคโปร์
ที่มา : สุมาลี สุขดานนท์ 11 ตุลาคม 2553

และเพื่อสำรวจทำเลที่เหมาะสมในการก่อสร้างท่าเรือที่เกาะแห่งนี้ ซึ่งนอกจากรองรับเรือของบริษัทอินเดียตะวันออกและเรือขนฝิ่นซึ่งเป็นสินค้าที่สำคัญของอังกฤษในยุคนั้น ยังมีเรือของสำเภาจากจีน ไทย อินโดจีน อินโดนีเซีย และคาบสมุทรมลายู ส่งผลให้ช่องแคบสิงคโปร์มีความสำคัญในฐานะเป็นเส้นทางเดินเรือหลักระหว่างมหาสมุทรอินเดียและทะเลจีนใต้ และท่าเรือสิงคโปร์เป็นท่าเรือที่ทำการรวบรวมและกระจายสินค้า (Entreport Port) มาตั้งแต่ศตวรรษที่ 19

วันที่ 6 กุมภาพันธ์ 1819 เมื่อเซอร์แรฟเฟิลส์ ได้รับการแต่งตั้งให้เป็น Master Attendant (Harbour Master) ได้ประกาศให้ท่าเรือสิงคโปร์เป็นท่าเรือปลอดภาษี (Free Port) โดยเปิดให้สินค้าที่ขนส่งโดยเรือทุกชาติสามารถบรรทุกขนถ่ายได้โดยไม่ต้องเสียภาษี เมื่อสิงคโปร์เป็นประเทศเอกราชในปี ค.ศ. 1965 ได้พัฒนาท่าเรือสิงคโปร์โดยยังคงบทบาทในการเป็นศูนย์กลางการค้าระหว่างยุโรป ตะวันออกกลาง ตะวันออกไกล เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ อเมริกา และออสเตรเลีย และเป็นท่าเรือปลอดภาษีมาจนถึงปัจจุบัน

จากฝั่งแม่น้ำสู่ฝั่งทะเล
ท่าเรือสิงคโปร์ในยุคแรกตั้งอยู่ที่ปากแม่น้ำสิงคโปร์ ปริมาณเรือและสินค้าที่ผ่านท่าเรือได้เพิ่มสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว จนกระทั่งปี ค.ศ. 1834 ได้เกิดปัญหาท่าเรือแออัดขึ้นในท่าเรือ ในปี ค.ศ. 1845 ได้มีการสำรวจชายฝั่งเพื่อก่อสร้างท่าเทียบเรือ Keppel

ท่าเรือเดิม ณ ริมฝั่งแม่น้ำสิงคโปร์ ปัจจุบันเป็นแหล่งท่องเที่ยว
ทางประวัติศาสตร์ที่สำคัญ
ที่มา : สุมาลี สุขดานนท์ 11 ตุลาคม 2553

ท่าเทียบเรือ Keppel ท่าเทียบเรือชายฝั่งทะเลท่าแรก
ที่มา : สุมาลี สุขดานนท์ 27 มีนาคม 2538

(ในยุคนั้นรู้จักกันในนามท่าเทียบเรือใหม่ หรือ New Harbour) เพื่อเป็นท่าเทียบเรือบรรทุกขนถ่ายถ่านหินซึ่งใช้เป็นเชื้อเพลิงของเรือกลไฟในยุคนั้น³ ซึ่งส่วนใหญ่เป็นเรือของบริษัท Peninsular & Oriental Steam Navigation (P&O) ต่อมาในปี 1849 บริษัทได้สร้างท่าเทียบเรือของตนเอง จึงได้เลิกใช้ท่าเทียบเรือ Keppel เพี่อการดังกล่าว และจากจุดนี้เองที่ท่าเรือสิงคโปร์ได้เริ่มต้นบทบาทการเป็นท่าเรือที่เติมเชื้อเพลิงให้แก่เรือ (Bunker Port)

        ในปี ค.ศ. 1852 ท่าเทียบเรือ Keppel ได้รับการได้ปรับเปลี่ยนจากเดิมเป็นท่าเทียบเรือที่ให้บริการเติมเชื้อเพลิงถ่านหินให้เรือเดินสมุทรมาเป็นท่าเทียบเรือรับสินค้า และท่าเทียบเรือ Keppel เป็นท่าเทียบเรือหลักของท่าเรือสิงคโปร์ต่อมาอีก 50 ปี

ทำเลที่ตั้งท่าเรือ
        ท่าเรือสิงคโปร์ตั้งอยู่ทางตอนใต้ของคาบสมุทรมลายู ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ที่ ละติจูดที่ 1 ํ 17' 34" เหนือ ลองติจูดที่ 103 ํ 43' 31" ตะวันออก อยู่ห่างจากท่าเรือยะโฮร์ (Port of Johor) ของมาเลเซีย และห่างจากท่าเรือปาเลมบัง (Port of Palembang) ของอินโดนีเซียประมาณ 250 ไมล์ทะเลทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ⁴

        ท่าเรือสิงคโปร์ตั้งอยู่ในเส้นทางหลักของทางเดินเรือหรือเส้นทางการค้าที่สำคัญของโลก (Crossroads of International Trade) เนื่องจากตั้งอยู่บนปลายสุดของคาบสมุทรมลายู ระหว่างช่องแคบมะละกาและช่องแคบสิงคโปร์ ดังนั้น เรือที่จะเดินทางระหว่างยุโรป ตะวันออกกลาง ตะวันออกไกล ไปจนถึงชายฝั่งตะวันตกของสหรัฐอเมริกาจำเป็นต้องผ่านช่องแคบนี้ ทั้งนี้เพราะเป็นเส้นทางที่สั้นที่สุด กล่าวได้ว่าท่าเรือแห่งนี้เป็นจุดเชื่อมระหว่างยุโรปและตะวันออกไกล หรือมหาสมุทรอินเดียและมหาสมุทรแปซิฟิก⁵

ท่าเทียบเรือ
        ท่าเรือสิงคโปร์เป็นท่าเรือชายฝั่งธรรมชาติที่มีขนาดใหญ่สามารถรับเรือที่มีความยาวมากกว่า 500 ฟุต และมีร่องน้ำกว้างกว่า 26-30 ฟุต (3.4-4.6 เมตร)⁶

ท่าเรือสิงคโปร์ประกอบท่าเทียบตู้สินค้า 4 ท่า ได้แก่ ท่าเทียบเรือ Brani ท่าเทียบเรือ Keppel ท่าเทียบเรือ Tanjong Pagar และ ท่าเทียบเรือ Pasir Panjang ท่าเทียบเรือเหล่านี้ ใช้อุปกรณ์และสิ่งอำนวยความสะดวกร่วมกัน และมีขีดความสามารถในการรับตู้สินค้ารวมกันในคราวเดียว 35,000 TEUs⁷

สิ่งอำนวยความสะดวกในท่าเทียบเรือตู้สินค้าในท่าเรือสิงคโปร์

ที่มา : PSA Singapore. Port Promote Sheet - 2007 [Online]. Available from: http://www.singaporepsa.com [5 February, 2009].

นอกจากนี้ยังประกอบด้วยท่าเรือเทียบเรือเอนกประสงค์ 2 ท่า

แผนผังที่ตั้งท่าเทียบเรือต่าง ๆ ในท่าเรือสิงคโปร์
ที่มา : PSA Singapore. About Portfolio - Terminal - Multi-Purpose Terminal
[Online]. Available from: http://www.singaporepsa.com/terminal.php
[25 May, 2010].

ได้แก่

        - Pasir Panjang Automobile Terminal (PPAT) เป็นท่าเรือเฉพาะกิจที่ขนส่งยานยนต์ เริ่มเปิดให้บริการในวันที่ 1 มกราคม 2009 ประกอบด้วยท่าเทียบเรือย่อย 3 ท่า ลานจอดยานยนต์กลางแจ้ง และลานในร่ม ซึ่งสามารถจอดรถได้ประมาณ 20,000 คัน

        - ท่าเทียบเรือ Sembawang ตั้งอยู่บริเวณพื้นที่เมือง Sembawang ซึ่งอยู่ทางตอนเหนือของประเทศ ในสมัยที่อังกฤษยังมีกองทัพอยู่ในสิงคโปร์ได้ใช้ที่นี่เป็นฐานทัพ ในปี ค.ศ. 1971 ได้โอนพื้นที่นี้ให้อยู่ในความดูแลของ PSA และเริ่มก่อสร้างท่าเทียบเรือ Sembawang เพื่อเป็นท่าเทียบเรือเอนกประสงค์ สินค้าที่ขนส่งผ่านท่าเทียบเรือส่วนใหญ่เป็นสินค้าทั่วไป เช่น ผลิตภัณฑ์เหล็ก เครื่องจักร อุปกรณ์ที่มีขนาดใหญ่และน้ำหนักมาก บริเวณท่าเทียบเรือมีสิ่งอำนวยความสะดวก ได้แก่ คลังสินค้า⁸

PSA
        PSA หรือ Port of Singapore Authority เป็นองค์กรที่เป็นเจ้าของท่าเรือสิงคโปร์ มีหน้าที่ บริหารและประกอบการท่าเรือ โดยหน่วยงานนี้อยู่ภายใต้การกำกับดูแลของ Maritime and Port Authority of Singapore (MPA) และกระทรวงขนส่ง (Ministry of Transport)

ท่าเทียบเรือ Brani ซึ่งก่อสร้างโดยการถมทะเล
ที่มา : สุมาลี สุขดานนท์ 27 มีนาคม 2538

ท่าเทียบเรือ Pasir Panjang ควบคุมการยกขนตู้สินค้า
โดยระบบคอมพิวเตอร์
ที่มา : สุมาลี สุขดานนท์ 20 ตุลาคม 2553

        PSA ก่อตั้งในปี 1964 ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมาได้ปรับเปลี่ยนรูปแบบโครงสร้างองค์กรอยู่หลายครั้ง เพื่อให้เหมาะกับการพัฒนาท่าเรือ ครั้งแรกก่อตั้งขึ้นเพื่อรับโอนกิจการท่าเรือมาจาก Singapore Harbour Board ต่อมาในปี 1997 ได้แปรรูปองค์กรมาเป็นบริษัท โดยใช้ชื่อว่า PSA Corporation Limited และในปี 2003 ได้ปรับเปลี่ยนโครงสร้างองค์กรเพื่อให้เหมาะกับบทบาทใหม่ในการเป็นผู้ลงทุนและผู้ประกอบการท่าเรือในต่างประเทศ โดยใช้ชื่อว่า PSA International Pte.,Ltd. หน้าที่หลักของ PSA มีดังนี้

         1. เป็นผู้ประกอบการท่าเรือสิงคโปร์ (Operator Terminal) ได้แก่ ท่าเทียบเรือ Brani ท่าเทียบเรือ Keppel ท่าเทียบเรือ Tanjong Pargar ท่าเทียบเรือ Pasir Panjan และท่าเทียบเรือ Sembawang

         2. เป็นผู้ร่วมทุน (Joint Venture) กับบริษัทต่าง ๆ เพื่อประกอบการท่าเทียบเรือในท่าเรือสิงคโปร์

         3. เป็นผู้ลงทุนและประกอบการในท่าเรือประเทศต่าง ๆ ทั้งในทวีปเอเชีย ยุโรป และอเมริกาใต้ ในนาม PSA International Pte.,Ltd. ท่าเรือเหล่านี้มีขีดความสามารถในการรับตู้สินค้าทั่วโลกรวมกันประมาณ 111 ล้านTEUs⁹ ต่อปี มีความยาวหน้าท่ารวม 66 กิโลเมตร ในปี 2008 มีตู้สินค้าผ่านท่าทุกท่าเทียบเรือทั่วโลกรวมกัน 63.2 ล้านTEUs ท่าเทียบเรือที่ PSA International Pte., Ltd. ลงทุนและประกอบกิจการมีทั้งสิ้น 42 ท่า ใน 15 ประเทศ

        การที่ท่าเรือสิงคโปร์สามารถบริหารจัดการท่าเรือได้อย่างมีประสิทธิภาพเป็นผลมาจากการกำหนดนโยบายด้านการขนส่งทางทะเลที่ชัดเจนและเป็นรูปธรรมของรัฐ มีองค์กรเฉพาะเพื่อรับผิดชอบกิจการท่าเรือและพาณิชยนาวี ทำให้ PSA สามารถปรับเปลี่ยนแปลงรูปแบบองค์กรให้สอดคล้องกับบทบาทของท่าเรือสิงคโปร์ซึ่งต้องปรับเปลี่ยนไปตามพลวัตการขนส่งทางทะเลซึ่งเกิดขึ้นอย่างไม่หยุดยั้ง สิ่งที่สำคัญอีกประการหนึ่งที่ทำให้ PSA สามารถบริหารท่าเรืออย่างมีประสิทธิภาพ คือ การบริหารโดยปราศจากการแทรกแซงจากการเมือง ซึ่งเป็นนโยบายหลักของประเทศที่เน้นย้ำการมีภาพลักษณ์ที่โปร่งใส และไม่แทรกแซงการดำเนินงานของภาคธุรกิจไม่ว่าธุรกิจนั้นจะประกอบการโดยรัฐหรือเอกชน

งานวิจัยที่เกี่ยวข้อง
สุมาลี สุขดานนท์และคณะ. การศึกษาปัจจัยสู่ความสำเร็จของท่าเรือที่ตู้สินค้าเปลี่ยนถ่ายเรือในเอเชีย. กรุงเทพมหานคร :
        สถาบันการขนส่ง จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2553.

อิทธิพล ปานงามและคณะ. การศึกษาปัจจัยเปรียบเทียบศักยภาพของท่าเรือในภูมิภาคอินโดจีน. กรุงเทพมหานคร :
        สถาบันการขนส่ง จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2541.

บทความที่เกี่ยวข้อง
สุมาลี สุขดานนท์. การครอบครองคาบสมุทรมาลายูของมหาอำนาจตะวันตก. [สายตรง]. สถาบันการขนส่ง จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, 2554
        แหล่งที่มา : http://www.tri.chula.ac.th/triresearch/malau/malau.html

¹Fernando G. Baptista, Virginia W. Mason and Lisa R. Ritter and group. Trade Route Discovery National Geographic. [Online], Available from: http://ngm.nationalgeographic.com/2009/06/tang-shipwreck/trade-route-illustration [24 November, 2009].

²Singapore Shipping Association. SSA Directory - Shipping Directory [Online]. Available from: http://www.ssa.org.sg/index.cfm?GPID=212 [7 January, 2009].

³ทั้งนี้เป็นผลมาจากเรือของบริษัท Penisular & Oriental Steam Navigation (P&O) ซึ่งเป็นเรือกลไฟลำแรกโดยใช้ถ่านหินเป็นเชื้อเพลิงแวะจอดที่ท่าเรือสิงคโปร์ เพื่อเติมเชื้อเพลิง แต่ท่าเรือยังไม่มีการก่อสร้างท่าเทียบเรือเพื่อเก็บรักษาถ่านหิน จึงต้องใช้เรือลำเลียงบรรทุกและเก็บถ่านหิน โดยจอดรอในแม่น้ำสิงคโปร์ เมื่อเรือกลไฟมาถึงจึงบรรทุกลงเรือโดยใช้แรงงาน เป็นผลให้ถ่านหินหลายร้อยตันตกหล่นในทะเลระหว่างการบรรทุกถ่านหินลงเรือ ที่มา : PSA International. Heritage-Aggravition of the Situation. [Online]. Available from: internationalpsa.com/_herritage_b1 [18 September, 2009].

⁴Mark E. Waters. Port of Singapore [Online]. Available from: http://www.worldportsource.com/ports/ SGP_ Port_of_Singapore_244.php [5 April, 2010].

⁵อิทธิพล ปานงาม และคณะ, การศึกษาเปรียบเทียบศักยภาพของท่าเรือในภูมิภาคอินโดจีน, (กรุงเทพ ฯ: สถาบันพาณิชยนาวี, 2541) หน้า 70.

⁶Mark E. Waters. Port of Call Information - Port of Singapore [Online]. Available from: http://www.worldportsource.com/ports/SGP_Port_of_Singapore_244.php [5 April, 2010].

⁷PSA. Singapore [Online]. Available from : http://www.internationalpsa.com/factsheet/singapore.html [5 February, 2009].

⁸PSA Singapore. About Portfolio - Terminal - Multi-Purpose Terminal [Online]. Available from : http://www.singaporepsa.com/terminal.php [25 May, 2010].

⁹PSA International. New release-PSA win Seatrade Asia "Continer Terminal Award" for secand year [online]. Available from: http://wwwinternationalpsa.com [5 February 2009].

ท่านคือผู้เข้าชมคนที่